شاخص،ابزار گفتگوی خط مشی گذاری

واژه هایی چون شاخص ، معیار ، مولفه ، موازین و...را احتمالا شنیده اید. این کلمات نقش بی بدیلی در پژوهش های اجتماعی و پیوند بین علم و عمل ایفا می کنند. برای درک معنی دقیق این کلمات باید به مابه ازای آکادمیک آنها در زبان انگلیسی مراجعه کرد. حوزه ارزشیابی در مدیریت و سیاستگذاری عمومی یکی از جاهایی است که اساس و پایه آن  روی همین شاخص و شاخص سازی است. اگر قرار است مدیریت کلان و فرایند سیاستگذاری ما تغییرات عمده ای به خود ببیند ناچاریم که روی شاخص ها و تغییر آنها در جهت ایجاد ساختار مطلوب تمرکز مضاعفی داشته باشیم چرا که شاخص‌ها، ابزار گفتگو برای تعیین خط‌ مشی هستند، نه آنچه داده‌های آماری می‌نامند. دراین بین شاخص های آموزشی و شاخص های مربوط به آموزش عالی و علم و فناوری از جایگاه بسیار ویژه ای درجهت توسعه و پیشرفت یک کشور خواهند بود.                          

                                           

  شاخص کمیتی است که نماینده چند متغیر همگن می‌باشد و وسیله‌ای برای اندازه‌گیری و مقایسه پدیده‌هایی است که دارای ماهیت و خاصیت مشخصی هستند که بر مبنای آن می‌توان تغییرات ایجاد شده در متغیرهای معینی را در طول یک دوره بررسی نمود . منبع  بحث شاخص ها به طور کلی ذیل بحث کنترل و ارزشیابی در مدیریت مطرح می گردد  اما نباید وجهه شناختی و کانالی که شاخص هابرای شناخت پژوهشگران می سازند را نادیده انگاشت. شاخص‌ها به‌منزله‌ معیارهایی هستند که به وسیله آن‌ها می‌توان کمیت، کیفیت و یا سقوط یک موضوع را اندازه‌گیری کرد. از آنجا که بررسی و تجزیه و تحلیل موضوعات نیازمند اطلاعات مناسب است، شاخص‌ها اولین مجموعه اطلاعات در مورد یک موضوع را به دست می‌دهند و درواقع، اولین پل ارتباطی کارشناس با موضوع مورد نظر است. تأثیر گسترده شاخص‌ها در شناخت موضوعات و به تبع آن در ارزیابی و برنامه‌ریزی فعالیت‌های فرهنگی، ضرورت اهتمام و دقت کافی در تعیین شاخص‌ها را روشن می‌سازد. منبع

 

برای شناخت تفصیلی تر می توان به تقسیم و طبقه بندی های شاخص توجه نمود:

·        شاخص با توجه به میزان عینی بودن آنها به شاخص های کمی و شاخص های کیفی تقسیم می شوند. 

·        شاخص ها از منظر نگرش سیستمی نیز قابل تقسیم هستند. هر شاخص مربوط به مرحله ای از فرایند یک سیستم است. در این رویکرد، شاخص ها به  که تقسیم می شود به شاخص های درونداد، فرایندی، برونداد و پیامد ها تقسیم می گردند.

·        در مدیریت ذیل بحث کنترل نیز به شاخص ها توجه می گردد. شاخص ها دراین قسمت به دو نوع عملیاتی و عملکردی تقسیم می شوند. به طور کلی شاخص های علمکردی اهداف و شاخص های عملیاتی روش های رسیدن به آنها را مد نظر دارد. 

·        شاخص‌ها را از لحاظ سطح به شاخص‌های کلان و خرد و از لحاظ ارتباط با موضوع به شاخص‌های مستقیم و غیرمستقیم نیز طبقه بندی می گردند.