فلاند الگویی ممتاز در تعلیم و تربیت
دوشنبه, ۴ بهمن ۱۳۹۵، ۰۸:۱۶ ب.ظ
نظام آموزش فلاند بعد از تغییر نگاه جمعی به تعلیم و تربیت طی چند دهه ی اخیر یک مسیر متفاوتی را طی کرده است. مسیری که باعث شده که فلاند بهشت تعلیم و تربیت جهان خوانده شود و دانش آموزان فلاندی سرآمد دانش آموزان در آزمون های جهانی شود. دانش آموزان این کشور برای مثال در آزمون PISA سرآمد جهان هستند و نمرات آنها در ریاضی، مهارت خواندن و علوم در صدر جداول قرار دارد. اما جالب است که بدانیم نظام آموزشی فنلاند تفاوت عمده ای نسبت به کشورهای بعد از خود در رده بندی جهان از جمله کره جنوبی و چین دارد.
برآنیم در این نوشته مهم ترین نکات نظام آموزش فلاند را از نظر بگذرانیم و از آن نسبت به سیستم آموزشی کشور خودمان درس بگیریم. این نکات در پنج بخش به ترتیب مدرسه، معلم، دانش آموز، محتوای آموزش، روش آموزش تقدیم می گردد.
نکات نسبت به ساختار مدرسه
در سیستم آموزشی فلاند مدرسه خانه دوم بچه هاست. این تنها یک شعار نیست بلکه فضای باز و بزرگ دویدن و بازی کردن، آزادی پذیرایی در رستوران(سلف سرویس)، دلسوزی معلمان، گوشه هایی برای صحبت خودمانی از جمله ویژگی های کالبد و ساختار مدارس فلاند است. چیزی که در مدارس ایران به صورت بسیار ناقص دیده می شود و البته نمونه ها نیز دریک سطح نیستند. اما شاخصه ی اصلی این بخش این است که فرد باید احساس خانه دوم را نسبت به مدرسه داشته باشد، هم از حیث آزادی عمل، وهم از حیث صفا و صمیمیت روابط.
نکات نسبت به معلم و معلمی
سیستم آموزشی یک نظام کامل است. اگر مدرسه خانه ی دوم است پس معلم مادر دوم بچه هاست که محبت و تربیت و علم را به آنها می آموزد. در فلاند معلم شغلی با شانیت بالا محسوب می گردد، به طوری که در حد پزشکی و قضاوت اعتبار دارد. درآمد معلمی خوب و بالاست و تنها 10 درصد از متقضاضیان شغل معلمی موفق به معلم شدن می شوند. این درحالی است که هر معلمی براساس خلاقیت در روش تدریس تشویق می شود و برحقوقش اضافه می گردد. این اعتماد و آزادی عمل برای معلم و ارج نهادن به آن باعث شده است که معلمان حسابی با کارشان انس بگیرند و رضایت و انگیزه داشته باشند. در آموزش و پرورش ایران خلاقیت در تدریس جدی گرفته نمی شود و بیشتر محتوی محور است و ضمنا نظام ارزشیابی و رتبه بندی عملا نتوانسته انگیزه و همت معلمان را برانگیزاند. بگذریم از اینکه نسبت به ورودی های سیستم معلمی مثل کشور فلاند دقت و سخت گیری نمی شود و از لحاظ ملاک های دینی و ملاک های علمی گزینش خوبی صورت نمی گیرد. همچنین بگذریم از اینکه حقوق معلمی در کشور ما جزء کمترین حقوق هاست و خصوصی سازی هم نتوانسته این مشکل را به نحو احسن حل کند.
نکات نسبت به دانش آموز محوری
دانش آموز یک موجود یادگیرنده نیست. یعنی به تعبیری دانش آموز در سیستم آموزشی فلاند یک ضبط صوتی که باید حفظ کند و دائما حفظ کند، نیست بلکه دانش آموزش یک موجود زنده با شعوری است که می خواهد از زندگی لذت ببرد و توانایی لازم برای زندگی موفق را کسب کند. از این رو شما مشاهده می کنید در این سیتم تاکید بریادگیری گروهی، خلاقیت ، یادگیری در حین بازی، زندگی طبیعی، اعتماد به یکدیگر و...جدی گرفته می شود و برای معلمانی که این اصول را در روش تدریس خود پیاده کنند، مشوق های خوبی در نظر گرفته شده است. اما در کشور عزیزمان هدف آموزش صرف یادگیری نظری است و یادگیری کاربردی مطالب اصلا دغدغه سیستم آموزش و معلمان ما نبوده و نشده است.
نکات نسبت به محتوای آموزشی
در فنلاند محتوای درسی یکسانی به مدارس اعلام نمی‌شود و تنها یک چهارچوب کلی به مدارس برای تدریس داده می شود. معلمان هر مدرسه می‌توانند محتوایی که خودشان مناسب می‌دانند را بر مبنای این چهارچوب طراحی و آموزش دهند. یکی از عناصر محتوایی بازی است، بازی صرفا یک تجدید قوا برای کلاس بعدی نیست بلکه جزئی از فرایند آموزشی است و اتفاقا زمان آن نیز به نسبت زیاد است. در درس های مختلف واقعی دیدن مطالب خیلی مهم است و آزمایشگاه های متنوع و سرزدن به طبیعت برای تدریس به کرات اتفاق می افتد.اما در ایران آموزش متمرکز است و حتی به تفاوت فرهنگ ها و نیازهای نیز توجه نمی شود و همچنین آموزش صرفا آموزش نظری است نه آموزش عملی و برای زندگی.
نکات نسبت به روش تدریس و آموزش
شاید مهم ترین نکته در روش آموزش کوتاه کردن مدت زمان آموزش است. این نکته هم از حیث تحلیل یادگرفته ها و از حیث اهمیت شادی و لذت کودکان و نوجوانان در این دوران مهم تلقی شده است. مدت زمان حضور دانش آموزان در مدرسه با احتساب ساعات ناهار حدود 20 ساعت است. نکته ی دوم اینکه بچه ها با یک معلم از اول تا ششم ابتدایی را می گذرانند و این قاعده براساس هماه شعار معلم مادر دوم و مدرسه خانه دوم است، طراحی شده است. نکته ی سوم اینکه تکنولوژی نیز نقش مهمی در آموزش فنلاندی ها دارد. مدارس فنلاند با مدرن ترین و به روز ترین تکنولوژی های آموزشی تجهیز شده اند و استفاده از کدنویسی، بازی های فکری، بازی نویسی و طراحی وسایل و ابزار کمک آموزشی مورد تشویق دولت قرار می گیرد و در مدارس مورد استقبال قرار دارد. نکته چهارم و شاید تعجب انگیزترین نکته این باشد که در روش تدریس مدارس فلاند نباید به بچه های تکلیف درخانه داد، بلکه تکالیف در همان مدرسه و به کمک معلمان انجام می شود. تکلیف شب بچه ها آن است که بگویند در تجربه زندگی و بازیها و فعالیت های روز گذشته شان، چه نکاتی را تجربه و یادگرفته اند. این تکلیف هم به صورت صمیمی با معلم در میان گذاشته می شود نه اینکه حالت گزارش دهی رسمی داشته باشد. شاید چهار نکته ای که اینجا اشاره شده کمتر در مدارس ایران دیده می شود و نه به طور کامل ولی تاحدودی این روش های آموزش می تواند راهگشای یک یادگیری متفاوت و کاربردی در نظام آموزش و پرورش ما باشد.
منبع 1
